اعتبارات اندک سازمان میراث فرهنگی نیز بویژه معاونت صنایع دستی آن، مشکلات متعدد هنرمندان ازجمله بیمه، تسخیر بازار صنایع دستی نیز به وسیله کالاهای چینی و هندی که به گفته برخی به صورت قاچاق وارد کشور می شوند، قیمت تمام شده محصولات داخلی که توان رقابت با کالاهای خارجی را ندارد، همه و همه گویای ناخوش احوالی حوزه ای است که می خواهد بخشی از هویت ملی ما را بر دوش بکشد. با همه اینها در روزهای اخیر هنرمندان و صنعتگران ایران به مناسبت روز جهانی صنایع دستی در چهارمین نمایشگاه بین المللی صنایع دستی در محل دائمی نمایشگاه های بین المللی تهران گرد هم آمدند تا نشان دهند همچنان به بهبود این بدن بیمار امیدوارند و منتظرند برای رسیدن روزهای خوش. به مناسبت روز جهانی صنایع دستی و هفته ملی صنایع دستی بر آن شدیم در میزگردی با حضور فعالان و هنرمندان عرصه صنایع دستی و هنرهای سنتی به بررسی وضعیت حال حاضر صنایع دستی کشور بپردازیم. خانم دکتر پویا محمودیان، مدیرکل دفتر صادرات معاونت صنایع دستی و دبیر چهارمین نمایشگاه صنایع دستی در این جلسه از آمار و ارقامی می گوید که نشانگر رشد صادرات و فروش داخلی صنایع دستی در سال جاری است؛ آمار و ارقامی که به گمان او ما را به آینده خوشبین می کند. سیدحسن صائب، استاد نگارگری و از پیشکسوتان هنرهای سنتی معتقد است مردم با صنایع دستی قهر کرده اند. او همچنین از تعطیلی موزه صنایع دستی در مجموعه کاخ سعدآباد گلایه می کند و می گوید پس از چند سال میراث فرهنگی همچنان حاضر به بازگشایی این موزه نیست.

از سوی دیگر، حسین بختیاری نماینده تشکل های صنایع دستی، ادغام سازمان صنایع دستی با سازمان میراث فرهنگی و گردشگری را آغاز تمام مشکلات صنایع دستی ایران می داند و چاره را در تغییر ساختار معاونت صنایع دستی برمی شمرد.

نیما ذاکری سعید از صنعتگران جوان کشور نیز تعطیل شدن کارگاه های صنایع دستی را حاصل سیاست های غلط گذشته عنوان می کند و با اشاره به مشکل بیمه هنرمندان صنایع دستی، همچون بختیاری تنها راه حل مشکلات این حوزه را تغییرات ساختاری مانند تبدیل شدن سازمان میراث فرهنگی به وزارتخانه می داند.

آنچه در ادامه می آید، مشروح این میزگرد است. شاید بخواهید قبل یا بعد از خواندن این میزگرد، نمایشگاه صنایع دستی را که فردا شب به کار خود پایان می دهد، از نزدیک ببینید تا خود در باره نظرات و گفته های حاضران در این میزگرد قضاوت کنید.

جام جم: اگر موافق باشید، ابتدا نظر هر یک از عزیزان را درباره وضعیت کنونی صنایع دستی در کشور جویا شویم. آقای صائب صنایع دستی و هنرهای سنتی ما چه وضعیت و جایگاهی دارد؟

حسن صائب: بلایی در گذشته بر سر میراث فرهنگی و صنایع دستی آمده که به نظرم ترمیم آن سال ها به طول می انجامد. به گمانم در طول سال های گذشته صدمات جبران ناپذیری بر پیکر سازمان میراث فرهنگی وارد شده است. بسیاری از صنعتگران و هنرمندان ما ورشکست و خانه نشین شدند. چگونه می توان این صدمات را جبران کرد؟ هر چند با روی کار آمدن دولت یازدهم و آغاز به کار آقای نامور مطلق، معاون صنایع دستی کشور، گام های سازنده ای برداشته شده اما این اقدامات کافی نیست، چرا که صنایع دستی با این اقدامات به وضع مطلوب نخواهد رسید. زمانی که تشکیلاتی از هم گسیخته شود، بازسازی آن کار آسانی نیست. کارگاه های صنایع دستی ما به دلیل تورم و شرایط اقتصادی توان کمر راست کردن ندارند. مواد اولیه و سوخت و... گران است، برای همین قیمت تمام شده محصولات صنایع دستی بالاست و خریدارش کم.

از سوی دیگر، ورود بی رویه صنایع دستی کشورهای دیگر به ایران، بر بازار صنایع دستی داخلی ما تأثیر منفی گذاشته است. هر چه هنرمندان و فعالان صنایع دستی درخواست می کنند که گمرک اقدامی در این باره انجام دهد یا از قاچاق بی رویه محصولات خارجی به کشور جلوگیری شود، متأسفانه قدم مثبتی برداشته نشده و در اکثر فروشگاه های صنایع دستی همچنان شاهد عرضه محصولات چینی و هندی هستیم در حالی که این محصولات کیفیت چندانی ندارند و اصلا نمی توان آن را به عنوان کالایی هنری شناخت. دولت باید در این زمینه اقدام عاجلی صورت دهد.

پویا محمودیان: درباره وضعیت فعلی و اتفاقاتی که در این حوزه در حال رخ دادن است، ابتدا به چند عدد و رقم اشاره می کنم. سال 93 با رشد 36 درصدی صادرات صنایع دستی همراه بود. در فروش بازار داخلی نیز شاهد 18 درصد رشد بودیم. این ارقام در بازار داخلی و خارجی اگر چه با ایده آل ها بسیار فاصله داشت، اما برای ما نویدبخش بود. این امر نشان می دهد صنایع دستی در وضعیت فعلی اقتصادی کشور با رشد همراه بوده و با برنامه ریزی دقیق، همدلی و حمایت تمام سازمان های دولتی و دست اندرکار می توانیم به رشدی بیش از اینها دست یابیم.

همچنین می توان به بازارچه های نوروزی صنایع دستی اشاره کرد که هر سال همزمان با تعطیلات نوروزی برپا می شود. فروش این بازارچه ها که می توان از آن به عنوان بزرگ ترین رخداد خرده فروشی صنایع دستی یاد کرد و نوروز 94 در 530 محل در 31 استان کشور برپا شده بود، نزدیک به 24 میلیارد تومان بود که این رقم نسبت به سال گذشته 26 درصد رشد داشت. نباید فراموش کرد که نوروز امسال، شرایط جوی در برخی مناطق کشور برای سفر مساعد نبود، ولی با وجود رشد 5درصدی سفرهای نوروزی ما شاهد رشد 66 درصدی تعداد بازدیدکنندگان از بازارچه های نوروزی نسبت به سال گذشته بودیم.

مطالبی که عنوان شد، نشان می دهد با وجود مشکلات اقتصادی و...، کالاهای فرهنگی بویژه صنایع دستی با رونق نسبی همراه بوده، اما به هیچ وجه رضایت بخش نیست و راه درازی برای رسیدن به شرایط مطلوب در پیش داریم.

اتفاق دیگری که سال 93 روی داد، استقبال 70 درصدی بانک ها از محصولات صنایع دستی در سبد جوایز غیرنقدی شان بود. برای مثال، یکی از بانک های قدیمی برای قرعه کشی جوایز قرض الحسنه کل جوایز غیرنقدی خود را به صنایع دستی اختصاص داد و حدود 17 میلیارد تومان از محصولات صنایع دستی خریداری کرد.

جام جم: استقبال مردم و دارندگان حساب از این موضوع چگونه بود؟ آیا برآوردی از این موضوع صورت گرفته است؟

محمودیان: درباره این موضوع باید فرهنگسازی شود. در گذشته اغلب به دارندگان حساب قرض الحسنه اگر لپ تاپ یا تبلت می دادند آنها خیلی خوشحال می شدند، اما اگر تمام دستگاه ها و سازمان ها در این زمینه فرهنگسازی کنند، قطعا می توانیم سبب جلب رضایت مشتری ای شویم که در قرعه کشی بانک، برنده یکی از محصولات صنایع دستی می شود.

در همین ارتباط، بانک مرکزی ابلاغیه ای صادر کرد و در آن از تمام بانک ها درخواست شده صنایع دستی را در سبد جوایز غیرنقدی خود قرار دهند. یک ماه پیش هم معاون صنایع دستی کشور، آقای دکتر نامور مطلق با مدیران عامل بانک های کشور جلسه ای برگزار کرد و این موضوع مورد استقبال آنها قرار گرفت و امیدواریم بانک های دیگر نیز به این جریان بپیوندند.

حسین بختیاری: ابتدا می خواهم روز صنایع دستی را به همه هنرمندان و فعالان صنایع دستی تبریک بگویم و نسبت به روح هنرمندان خاموش و همه هنرمندان پیشکسوت این عرصه ادای احترام کنم. در ارتباط با سخنان خانم دکتر محمودیان و آقای استاد صائب باید به نکاتی اشاره کنم که حاکی از درد عمیقی است که پیکر نیمه جان صنایع دستی ما را فراگرفته و اگر حس مسئولیت و عزمی ملی برای نجات این بخش وجود نداشته باشد، ما باید افسوس از میان رفتن صنایع دستی کشور را بخوریم. امیدواریم این احساس مسئولیت در مدیران طراز اول مملکت و تصمیم سازان حوزه صنایع دستی کشور به وجود آید تا فرمایش رهبر معظم انقلاب که یک دهه پیش گفتند «باید صنایع دستی را جدی بگیریم و در آن سرمایه گذاری کنیم» محقق شود.

به نظرم بزرگ ترین آسیبی که صنایع دستی از آن رنج می برد، جدی نگرفتن آن از سوی مسئولان است. اتفاقاتی که برای صنایع دستی روی داده و خانم دکتر محمودیان و آقای صائب نیز به آن اشاره کردند، واقعیاتی است که با آن مواجهیم، اما تلاش مدیران مانند خانم محمودیان برای خارج کردن صنایع دستی از وضع کنونی موفق نخواهد بود، چرا که فاجعه عمیق تر از آن است که بتوان با چنین اقداماتی آن را جبران کرد. متأسفانه اوایل دهه 80 اعضای غیرکارشناس هیأت مدیره وقت سازمان صنایع دستی ایران که زیرمجموعه وزارت صنایع به شمار می آمد، با انحلال این سازمان، آن را با میراث فرهنگی و گردشگری ادغام کردند. این فاجعه سبب شده امروز هر چه مدیران کارآمد و هنرمندان دلسوز و بخش خصوصی تلاش می کنند، اتفاق خاصی رخ ندهد.

به باور من تا مسئولان طراز اول کشور و مدیران اثرگذار ما تصمیم به جدی گرفتن صنایع دستی نگیرند ما نباید منتظر اتفاق خاصی در صنایع دستی باشیم. شاید عنوان های میراث فرهنگی و گردشگری و صنایع دستی با یکدیگر همخوانی داشته باشد، اما سازمان میراث فرهنگی جایگاه مناسبی برای صنایع دستی نیست. صنایع دستی ایران، ظرفیت لازم را برای ایجاد یک سازمان مستقل در کنار فرش دارد و در این صورت است که ما به جایگاه اصلی مان در ایران و دنیا دست خواهیم یافت. برای نجات صنایع دستی به مدیریت کارآمد با عزمی ملی نیاز است. پرداختن به مسائل حاشیه ای مانند این که صادرات در دولت گذشته کم بود یا چرا محصولات چینی وارد کشور می شود، چندان سودمند نیست.

اگر صنایع دستی را به یک انسان تشبیه کنیم، این انسان در تصادف چنان صدمه دیده که با درمان موقت نمی توان او را معالجه کرد. صنایع دستی هویت ملی بوده و نیاز است مسئولان طراز اول ما اعم از دولت و مجلس تصمیم واقع بینانه برای نجات آن بگیرند و آن را از وضع موجود خارج کنند وگرنه مباحث حاشیه ای ما را به جایی نخواهد برد. ما به عنوان فعالان عرصه صنایع دستی بر تلاش شبانه روزی مدیران معاونت صنایع دستی صحه می گذاریم، اما با تلاش شبانه روزی آنها اتفاق خاصی روی نمی دهد، چرا که آنها ابزار لازم را در اختیار ندارند. مشکل را باید در جای دیگری جست؛ ساختار بیمار و ناکارآمد است.

جام جم: یعنی شما اشاره می کنید که پیش از ادغام صنایع دستی در سازمان میراث فرهنگی، وضعیت صنایع دستی کشور عادی بود، ولی با این اتفاق دچار بحران شد؟

بختیاری: در آن زمان، صنایع دستی راه خودش را پیدا کرده بود و شرایط نسبتا خوبی داشت و سیر صعودی اش را طی می کرد که تنگ نظران با انحلال شرکت بازرگانی صنایع دستی و به امید این که یک سازمان صنایع دستی جدید ایجاد شود، تخریب صنایع دستی را آغاز کردند. مصوبه ای در دولت مبنی بر تشکیل سازمان صنایع دستی ایران در سال 83 به تصویب رسید و لایحه آن در مجلس شورای اسلامی تصویب و در نهایت ابلاغ و اجرا شد، اما در دولت نهم سازمان صنایع دستی منحل و سپس به عنوان یک معاونت در سازمان میراث فرهنگی ادغام شد. این اتفاقات سبب شده وضعیت امروز صنایع دستی کشور ما این گونه باشد. آماری که دوستان از وضعیت صنایع دستی می دهند، آمار درستی است، اما اینها مشکل صنایع دستی ما را حل نمی کند. ما ظرفیت میلیونی در هنرمندان صنایع دستی کشور داریم که در صورت فعال شدن همه این ظرفیت ها شاهد آماری هزار برابر چیزی که دوستان اعلام می کنند خواهیم بود، اما آیا اعتبارات، امکانات و نیروی لازم وجود دارد؟ آیا نیرو و پرسنل ستادی صنایع دستی در سال 80 با امروز قابل مقایسه است؟ آیا امکانات و تجهیزات همان است که سال 80 بود؟

جام جم: یعنی این نیروها تعدیل شده اند و کارگاه ها به بخش های خصوصی یا دیگر بخش ها واگذار شده است؟

بختیاری: اماکن زیادی از صنایع دستی به معاونت های میراث فرهنگی و گردشگری واگذار شده و بسیاری از نیروهای ستادی و غیرستادی اش در اختیار بخش های دیگر قرارگرفته و این امر سبب تضعیف ساختار صنایع دستی کشور شده است. ساختار معاونت برای صنایع دستی ما مناسب نیست. ما به سازمانی منسجم برای صنایع دستی احتیاج داریم.

چرا خود تشکل ها و بخش خصوصی صنایع دستی آنقدر توانمند نیست که جابه جا شدن مدیران و تغییر سیاست ها در این عرصه چنین تأثیر عمیقی بر آن نگذارد؟ برای نمونه، آیا صنایع غذایی متولی خاصی دارد تا چتر حمایتی خود را بر سر آنها بگستراند؟ به نظر می رسد این تولیدکنندگان به دلیل آن که محصولاتشان در جامعه تقاضا دارد، به صورت مستقل به فعالیت خود ادامه می دهند.

بختیاری: در حوزه های دیگر باید به میزان سرمایه گذاری گذشته در این عرصه ها توجه کرد. آیا در صنایع دستی به اندازه حوزه کشاورزی و صنایع غذایی سرمایه گذاری شده بود؟ آیا بخش غیردولتی کشاورزی و بخش خصوصی صنایع دستی ما از نظر سرمایه با یکدیگر قایل مقایسه اند؟ صنایع دستی شامل تعدادی هنرمند فداکار و مظلوم است که به دلیل انحصارات موجود از قبل در حوزه مدیریت صنایع دستی در استضعاف نگه داشته شده اند. از همان دهه 40 که بخش اداری صنایع دستی در وزارت اقتصاد و دارایی ایجاد شد، به دلیل انحصارات دولتی، هنرمندان ما در محرومیت ماندند و اکنون قدرت اقتصادی مورد نیاز برای استقلال سرمایه ای و راه اندازی تجارت خود را ندارند.

توجیه مدیران وقت برای انحلال سازمان صنایع دستی چه بود؟

بختیاری: آنها با شعار عدم تصدیگری و واگذار کردن بخش های مختلف این سازمان به بخش خصوصی دست به چنین اقدامی زدند، ولی هیچ گاه هیچ امتیازی به بخش غیردولتی صنایع دستی داده نشد. بسیاری از کارخانه های نساجی با مبلغی ناچیز به بخش غیردولتی واگذار شد اما یک نمونه به من نشان دهید که سازمان، صنایع دستی امکاناتش را با مبلغ کم به بخش خصوصی عرضه کرده باشد. از آنجا که مدیران وقت هیچ عرقی به صنایع دستی نداشتند، در بحث خصوصی سازی صنایع دستی را قربانی کردند.

جام جم: به نظر شما بخش خصوصی توان نجات صنایع دستی کشور را ندارد؟

بختیاری: چه کسی می آید خانه ای را که در حال ویرانی است با ساختمانی نوساز معاوضه کند؟ صنایع دستی وضعیت نابهنجاری از نظر ساختار دارد. به باور من، نجات صنایع دستی کشور تنها از دست رئیس جمهور ساخته است. بخش غیردولتی ما در حوزه صنایع دستی خواهان ایجاد ساختار مناسب برای صنایع دستی است و از دولت و مجلس می خواهد با ایجاد ساختار پایدار و اثرگذار صنایع دستی را از وضع کنونی خارج کنند.

جام جم: آقای ذاکری، به نظر شما آمار و ارقامی که ارائه شد، توانسته صنایع دستی کشور را به تحرک وادارد؟

ذاکری سعید: انتظار می رود در روز صنایع دستی، ما به عنوان فعالان این عرصه در این روز دور هم جمع شویم و برای صنایع دستی جشن تولد بگیریم، اما با توجه به مشکلاتی که هنرمندان صنایع دستی با آن دست و پنجه نرم می کنند، دل خوشی برای برگزاری چنین جشنی وجود ندارد. در این یکی دو سال، اقدامات مثبتی از سوی معاونت صنایع دستی صورت گرفته، اما چنان نبوده که ما آن را در کارگاه های صنایع دستی احساس کنیم. به عنوان کسی که کارگاه تولیدی دارد و کار هنری انجام می دهد، باید اشاره کنم ما در بخش تولید با مشکلات زیادی مواجهیم. همان طور که دوستان اشاره کردند، به فاصله سال های 80 تا 82 با باز شدن درهای کشور به روی محصولات چینی، بیشتر کارگاه های ما تعطیل شدند. پس از آن، برای تولید محتاج مواد اولیه دیگران شدیم، به صورتی که می توان گفت امروزه در این بخش وابسته ایم. خود ما برای تهیه یراق آلات کیف و چرم به واردات وابسته ایم. ما شعار می دهیم که مردم از کالای ایرانی استفاده کنند، اما امروزه در بازار کالای صددرصد ایرانی پیدا نمی کنید.

یعنی در گذشته ما از مواد اولیه تهیه شده در کشور برای تولید محصولات مان استفاده می کردیم؟

ذاکری سعید: زمانی بیشتر این وسایل در ایران تولید می شد، اما تولیدکنندگان به این نتیجه رسیدند که تولید این مواد و وسایل هزینه زیادی دارد و به واردات آن از چین پرداختند. همان طور که گفتم، تمام یراق آلات کارگاه ما از چین وارد می شود، در صورتی که زیرساخت تولید بهینه این یراق آلات در کشور ما وجود ندارد.

جام جم: چه ایرادی دارد ما این مواد اولیه را با قیمت پایین تری وارد کنیم؟

ذاکری سعید: یکی از مشکلاتش این است، یراقی را که امروز از بازار می گیرم، فردا نمی توانم آن را در بازار تهیه کنم، چون در ایران تولید نمی شود. از سوی دیگر، کارگاه ها به وسایل روز تجهیز نشده و دستگاه های ما قدمتی 30، 40 ساله دارد.

از سوی دیگر، شهریورماه سال گذشته بیمه هنرمندان قطع شد. بیمه افرادی که پرداخت هزینه شان یک هفته به تأخیر بیفتد، قطع می شود و افراد جدید دیگر به بیمه معرفی نمی شوند. سال گذشته اعلام شد بیمه هنرمندان دوباره برقرار می شود، اما هنوز خبری نیست. امیدواریم وعده هایی که سال گذشته داده شد، امسال عملی شود.

بختیاری: در زمینه بیمه، قانون ناقص است؛ چراکه در قانون ذکر شده سازمان تأمین اجتماعی به شرط تأمین اعتبارات، هنرمندان و صنعتگران صنایع دستی را بیمه کند. قاعدتا تا زمانی که اعتبارات فراهم نشود، تأمین اجتماعی هم خود را مکلف نمی داند. قانون باید اصلاح و دولت موظف به تأمین اعتبارات شود. از سوی دیگر، انحرافات در اجرای این قانون بسیار زیاد است. برای از بین بردن انحرافات می توانیم از نیروی تشکل ها و بخش دولتی برای راستی آزمایی هنرمندان و صنعتگران حوزه صنایع دستی استفاده کنیم. با یک هیأت سه نفره متشکل از نمایندگان بخش غیردولتی، معاونت صنایع دستی و بیمه، در سه ماه می توانیم اشتغال 20 هزار هنرمند و صنعتگر دارای مجوز را راستی آزمایی و فهرست بیمه را تهیه کنیم. در این صورت اعتبارات بیمه زیاد هم خواهد آمد، اما به بخش غیردولتی اجازه ورود به این موضوع را نمی دهد.

خانم محمودیان، از بیمه هنرمندان و فعالان صنایع دستی خبر جدیدی ندارید؟

محمودیان: از آنجا که مسئول آن مدیرکل تولید و حمایت است، من نمی توانم درباره بیمه اظهارنظر دقیقی داشته باشم و از جانب این اداره کل صحبت کنم. بهتر است در مجالی دیگر از زبان خودشان در باره برنامه های آنها بپرسید.

ذاکری سعید: جدا از بحث بیمه، هنرمندان صنایع دستی ما استرس زیادی در زندگی دارند. یکی از مشکلات آنها بازار فروش محصولاتشان است. آنها محصولی را تولید می کنند که نمی توانند آن را به فروش برسانند. بنابراین امنیت شغلی شان به خطر می افتد. به همین دلیل فروش محصولات صنایع دستی از بزرگ ترین مشکلات ماست. به نظر می رسد یکی از دلایل این است که ما آثار فاخر هنرهای سنتی و آثار تولید انبوه صنایع دستی را در یک جایگاه قرار داده ایم. در نمایشگاه صنایع دستی مشاهده می کنید که یک هنرمند آثار فاخرش را که چند میلیون قیمت دارد، در کنار صنعتگری که محصولاتش کمتر از 10 هزار تومان است، عرضه می کند. به نظرم باید جایگاه این محصولات مشخص شود؛ آثار فاخر را در نمایشگاه های خاص خود ارائه کنند و آنچه ما در صنایع دستی به عنوان تولید انبوه انجام می دهیم در نمایشگاه های خاص خود عرضه شود، چراکه هر یک از اینها بازاریابی خاص خود را می طلبد.

جام جم: یکی از پرسش های اساسی که ذهن مخاطب را در نمایشگاه های صنایع دستی به خود مشغول می کند، همین مسأله است. این که تعریف کالا یا محصول صنایع دستی در جامعه فعلی ما چیست؟ آیا مانند کتاب، آلبوم موسیقی و فیلم محصول فرهنگی محسوب می شود؟ در این صورت، زمانی که مردم با مشکلات اقتصادی دست به گریبانند و تنها درصدد رفع مایحتاج اولیه خود برمی آیند، نباید انتظار داشت محصولات فرهنگی در سبد اصلی خرید آنها قرار بگیرد. از سوی دیگر، برخی کارشناسان محصولاتی نظیر کیف و کفش دست دوز و فرش را که کاربردی و تا اندازه ای با اقبال عمومی همراه است جزو صنایع دستی قرار می دهند.

صائب: صنایع دستی شامل بخش های مختلفی می شود. یک بخش آن به محصولات فاخر اختصاص دارد و آثار فاخر صنایع دستی ما زینت بخش موزه های معروف دنیاست.

محمودیان: هر آنچه اشاره کردید شامل صنایع دستی می شود. صنایع دستی هم کالای هنری، هم سرمایه ای و هم کاربردی است. آبان 93 یک حراج دو ساعته برای نخستین بار در حوزه کالاهای صنایع دستی برگزار شد که با استقبال خوب و فروش نسبتا مطلوبی همراه بود.

جام جم: کالاهایی را که در این حراجی برای فروش عرضه شد، باید جزو هنرهای سنتی به شمار آوریم؛ مانند آثار هنری که در حراج تهران به فروش می رسد، یا در کنار کیف، گلیم و... قرار می گیرد؟

محمودیان: این کالا را محصول فاخر صنایع دستی می نامیم؛ یعنی کالایی سرمایه ای که در طول زمان نیز بر ارزش آن افزوده می شود. کالای کاربردی، محصولی است که صنعتگر ما با صرف وقت و با دست آن را تولید کرده و شهروند ما از آن استفاده می کند، مانند کیف یا ظروف که در زندگی روزمره از آن استفاده می شود. از این رو، محصولات صنایع دستی سه بعد هنری، سرمایه ای و کاربردی را شامل می شود و هر کدام مخاطب و جایگاه خودش را دارد و فعالیت ما در هر سه زمینه یعنی کالای هنری، سرمایه ای و کاربردی صورت می گیرد.

اسم معاونت ما، معاونت صنایع دستی و هنرهای سنتی است. خود معاونت نیز در برنامه ها و سیاستگذاری های خود به تفکیک این دو قائل است. اصولا صنایع دستی و هنرهای سنتی تعاریف خاص خود را دارد و رشته های هر یک نیز جدا و مشخص است. به هر روی، این تفکیک در سازمان هم دیده شده و تفاوت ها و مشترکات این دو در نظر گرفته شده و برنامه ریزی جداگانه ای برای هر یک از آنها صورت می گیرد.

آنچه آقای ذاکری اشاره کردند درست است. ما سعی کردیم در بخش بازرگانی رویکردمان را به سمت نمایشگاه های تخصصی سوق دهیم، یعنی با برگزاری نمایشگاه های تخصصی این مشکل را برطرف کنیم، ولی معتقدیم در رویدادی مثل 20 خرداد که از آن به عنوان جشن تولد صنایع دستی یاد کردند، همه کسانی که در سراسر ایران در حوزه صنایع دستی فعالیت می کنند، باید شرکت کرده و از این فرصت استفاده کنند.

باوجود این، ما بر مخاطب شناسی و برگزاری نمایشگاه های تخصصی تمرکز داریم. برپایی نمایشگاه های خارج از کشور در جهت سلیقه شناسی مخاطب است و با هدف بازاریابی، بازارسازی و بازارداری انجام می شود. برای مثال، سال گذشته ما در نمایشگاه اینپورت شاپ برلین شرکت کردیم و از آنجا که این نمایشگاه همزمان شده بود با کریسمس و ژانویه، سعی کردیم محصولات ارزان قیمت صنایع دستی را برای فروش عرضه کنیم، چراکه مخاطبان به کالاهای ارزان قیمت برای هدیه دادن نیاز داشتند، اما رویکردمان برای شرکت در نمایشگاه فلورانس که قدیمی ترین نمایشگاه اتحادیه اروپاست و مخاطب انتظار عرضه کالاهای شیک و کلاسیک را دارد، کاملا متفاوت است. اصولا برنامه های ما در جهت تفکیک این دو حوزه در نمایشگاه های تخصصی قابل مشاهده است تا هم آن دسته از صنعتگرانی که به تولید انبوه محصولات صنایع دستی مشغولند، به فروش محصولات خود بپردازند و هم کسانی که دستی در خلق آثار نفیس و گرانبها دارند، منتفع شوند.

جام جم: براساس سخنان مسئولان صنایع دستی، هزینه ای که برای برگزاری نمایشگاه های صنایع دستی می شد با میزان فروش محصولات صنایع دستی در نمایشگاه قابل مقایسه نبود. به نظر شما برگزاری چنین نمایشگاه هایی صرفه اقتصادی دارد؟

محمودیان: منظور ما از برپایی نمایشگاه بحث سفارش پذیری است. ما نمایشگاه را اولین ابزار و ویترین بازاریابی می دانیم؛ چه داخل چه خارج از کشور. از تمام فعالان اقتصادی برای بازدید از این نمایشگاه دعوت کردیم. هدف ما این نیست که آقای ذاکری آن 10 قلم محصولی را که به نمایشگاه آورده به فروش برساند، بلکه امید داریم فلان تعداد بازرگان و چند صادرکننده به او سفارش کالا دهند و با او قرارداد ببندد.

جام جم: یعنی تأکید شما بر بعد فروشگاهی نمایشگاه نیست؟

محمودیان: خیر، نمایشگاه با هدف سفارش پذیری برگزار می شود. اگر قرار باشد صنعتگر بیاید و چند قلم کالا به فروش رساند، ما هیچ کاری انجام نداده ایم.

جام جم: یکی از اقدامات مثبت کارگروه مد و لباس در برگزاری نمایشگاه و جشنواره مد و لباس فجر سال گذشته، تمایز بخش نمایشگاهی و فروش بود. به این صورت که در یک سالن مجزا و به صورت رایگان، غرفه هایی در اختیار هنرمندان و تولیدکنندگان برای نمایش محصولات شان گذاشته شد. از سوی دیگر در سالن فروشگاهی، غرفه ها با دریافت هزینه در اختیار تولیدکنندگان قرار گرفت. شما چنین برنامه ای در دستور کار ندارید؟

محمودیان: ما سال گذشته در خانه هنرمندان نمایشگاهی برگزار کردیم که بعد ترویجی داشت و هنرمندان آثار فاخر خود را به نمایش گذاشتند، اما در نمایشگاهی مانند نمایشگاه فعلی که با نگاهی ملی و بین المللی برگزار می شود، ما اهداف ترویج، توسعه و فروش را با هم دنبال می کنیم تا هنرمندان و صنعتگران آثار و محصولاتشان را در راستای ترویج در معرض نمایش قرار دهند، بفروشند و در پایان نمایشگاه به عنوان دستاوردشان از حضور در این نمایشگاه حداقل امضای یک یا دو قرارداد سفارش تولید باشد.

آقای صائب اشاره کردید محصولات صنایع دستی خارجی که به صورت قانونی یا غیرقانونی به کشور ما وارد می شود، کیفیت ندارد و نمی توان آن را هنری نامید. پس چرا چنین کالایی در کشور ما مشتری دارد؟

صائب: به دلیل این که قیمت بسیار پایین تری نسبت به محصولات داخلی دارد، در حالی که صنایع دستی ما فاخر است و در همه موزه ها و مجموعه های خصوصی خارجی به چشم می خورد و آنها هم به داشتنش افتخار می کنند؛ چراکه از نظر هنری و کیفیت آثار، محصولات ما جایگاه بالاتری دارند و برای همین قیمتشان بیشتر از محصولات وارداتی است.

محمودیان: یکی از نکاتی که بدرستی مطرح می شود، بحث قیمت تمام شده محصولات صنایع دستی است. قطعا یکی از دلایل شکست ما در بازار، قیمت تمام شده محصولات ماست. یقینا زمانی که قیمت تمام شده محصولات ما از کالاهای خارجی بالاتر باشد، توان رقابت با آنها را نداریم.

این محصولات به صورت قاچاق وارد کشور می شود یا از طریق مبادی قانونی و گمرک صورت می گیرد؟

محمودیان: عمدتا این محصولات به صورت قاچاق وارد کشور می شوند. از سوی دیگر در پایان سال 93، یکی از اتفاقات مثبتی که پس از پیگیری زیاد رقم خورد، تصویب مصوبه ای در مجلس شورای اسلامی بود که براساس آن، تعرفه ورود کالاهای صنایع دستی به کشور 4 درصد افزایش پیدا کرد. البته این شامل کالاهایی می شود که از مبادی رسمی گمرکی وارد کشور می شود در حالی که عمده این کالاها قاچاق است.

آقای ذاکری، شما اشاره می کنید مواد اولیه برای تهیه محصولات با کیفیت، هزینه زیادی به هنرمندان تحمیل می کند، ولی با تولید کالای باکیفیت و باقیمت بالا، آنها برای فروش محصولاتشان ناتوانند. آیا فکر می کنید ایجاد بازار و فراهم کردن مواد اولیه بر عهده دولت است؟

ذاکری: پیش از انحلال سازمان صنایع دستی، مواد اولیه از سوی سازمان در اختیار هنرمندان قرار می گرفت و با توجه به سفارشات و ارزیابی تیم بازرگانی، آنها برای محصولات بازاریابی می کردند. در حال حاضر ما نمی خواهیم مثل سابق کاملا به دولت وابسته باشیم، ولی انتظار داریم حمایت هایی در ارتباط با تولید، کیفیت و بسته بندی صورت بگیرد. قشر هنرمند بیشتر وقتش را در کارگاه می گذراند و تجربه ای در این زمینه ها ندارد. دولت می تواند با برگزاری دوره های آموزشی در زمینه تولید، بازاریابی و بسته بندی به این هنرمندان کمک شایانی کند. در این صورت، هنرمندان در کنار خلق آثار فاخر، به تولید محصولاتی خواهند پرداخت که با فروش آنها بتوانند مایحتاج زندگی روزمره خود را تأمین کنند و کارگاه های صنایع دستی روی پای خود بایستند.

ما انتظار داریم بخش خصوصی در صنایع دستی سرمایه گذاری کند، اما بخش خصوصی اطلاع چندانی از صنایع دستی و محصولاتش ندارد. آنها فقط کالاهای فاخر این عرصه را می شناسند. ما در جلسه ای برای تشویق سرمایه داران به سرمایه گذاری در صنایع دستی شرکت کردیم. در آن جلسه، یکی از شرکت کنندگان گفت کیف دوزی و پته دوزی را صنایع دستی نمی داند، بلکه از نظر او صنایع دستی شامل قلم زنی روی مس و گلیم بافی است. آیا با این دیدگاه می توان چیزی را به بخش خصوصی واگذار کرد؟ وقتی زیربناهای اصلی را نداریم، چگونه می توان صنایع دستی را به بخش خصوصی واگذار کرد؟

در سال های گذشته معاونت بارها اعلام کرده به هنرمندان تسهیلات اعطا می شود، اما آیا هنرمندان ما توان تأمین سپرده ها یا ضمانت هایی را دارند که بانک برای اعطای وام درخواست می کند؟ سال گذشته برای دریافت وام به بانک مراجعه کردم. برای ضمانت گفتند باید یا سند خانه بگذاری یا بابت هر 10 میلیون یک ضامن بیاوری که کارمند رسمی دولت باشد. آیا هنرمندان توان فراهم کردن چنین ضمانت هایی را دارند؟ این تسهیلات تنها در اختیار قشر معدودی از فعالان صنایع دستی قرار می گیرد و بسیاری از هنرمندان از دریافت آن محروم می مانند در حالی که ما باید به فکر این هنرمندان باشیم.

به نظر می رسد بیشتر این مشکلات نیز در خود سازمان میراث فرهنگی باشد. برای مثال، به مشکل بیمه اشاره می کنم. بدون کارشناسی، بسیاری را به عنوان هنرمند بیمه کردند، ولی الان هنرمندان واقعی ما از قافله بیمه شدگان جامانده اند. اکنون تنها 10 پرسنل در معاونت صنایع دستی اداره کل میراث فرهنگی استان تهران مشغول کارند. آیا این تعداد کارمند می تواند پاسخگوی جمعیت ده هزار نفری هنرمندان تهران باشد؟ همان طور که گفتم این مشکلات ریشه در بدنه سازمان میراث فرهنگی دارد. به نظر می رسد رویکرد مسئولان سازمان میراث فرهنگی، موزه ای است. یعنی آنها به هر آنچه در گذشته تولید شده، به عنوان اثر ارزشمند نگاه می کنند و آن را در موزه می گذارند و مایه مباهات می دانند، ولی به هنرمندانی که همین آثار را در حال حاضر تولید می کنند بها نمی دهند. آنها روی هنرمندان صنایع دستی حساب باز نمی کنند و این گونه معاونت صنایع دستی کم اهمیت می شود. همان طور که آقای بختیاری نیز اشاره کرد تنها راه و چاره این مشکل، تشکیل یک سازمان مستقل برای صنایع دستی است که هنرمندان سراسر کشور با یک رویکرد مشخص زیر چتر آن قرار گیرند.

صائب: به نکته خوبی اشاره کردند. متأسفانه ما گاهی در سازمان میراث فرهنگی بین خودمان تفاوت قائل می شویم. 12 سال پیش در کاخ موزه سعدآباد موزه ای عالی برای صنایع دستی دایر شد و 2000 قطعه فاخر صنایع دستی در این موزه به نمایش گذاشته شد و بازدیدکنندگان بسیاری داشت. متاسفانه چند موزه کاخ سعدآباد ازجمله موزه های صنایع دستی و مردم شناسی، بهزاد و کلارا آبکار بسته شد. بهانه شان این بود که موزه کاخ سعدآباد باید بیانگر زمان معاصر باشد و برای نمونه در موزه بهزاد لباس ها و وسایل شخصی پسر محمدرضا پهلوی را به نمایش گذاشته بودند. جالب آن که آثار موزه های بهزاد و صنایع دستی و... را به شکل نامناسبی در انبار قرار دادند. در دولت فعلی برخی از این موزه ها را مانند موزه های بهزاد و میرعماد دوباره برپا کردند، اما در کمال تعجب موزه صنایع دستی را راه اندازی نکرده اند در حالی که صنایع دستی ما در دنیا حرف اول را می زند. چند مرتبه شخصا با مدیران مختلف سازمان صحبت کردم که این آثار فاخر در انبار کاخ سعدآباد در حال نابودی است، اما معاونت میراث فرهنگی و مدیرکل موزه ها موافق دایر شدن مجدد این موزه در کاخ سعدآباد نیستند.

محمودیان: درباره آنچه آقای ذاکری درباره فروش محصولاتشان گفتند، باید اشاره کنم ما با برپایی نمایشگاه ها و فروشگاه های دائمی در داخل و حتی خارج از کشور تلاش داریم این مشکل هنرمندان را برطرف کنیم. برای مثال، با سفیر جمهوری اسلامی ایران در هلند جلسه ای برای راه اندازی مرکز دائمی فروش محصولات صنایع دستی ایران در هلند برگزار کردیم که خود آقای ذاکری نیز در آن جلسه حضور داشتند. این که گفته می شود هنرمندان و صنعتگران نمی توانند برای محصولاتشان بازاریابی کنند کاملا درست است و ما به عنوان دولت وظیفه داریم بستر را برای فعالیت آنها فراهم کنیم. ما برنامه های متعددی در مباحث برندسازی، قیمت گذاری و چگونگی انتقال اطلاعات بازار داریم.

مواردی که اشاره می کنید بسیار خوب است، اما آیا معاونت صنایع دستی برنامه ای برای واگذاری این مباحث به خود هنرمندان و اتحادیه ها دارد؟ برای مثال، توانمندسازی هنرمندان و صنعتگران در این موارد گفته شد؟

محمودیان: ما اصولا در راستای اجرای اصل 44 قانون اساسی و بحث خصوصی سازی، نه تنها در صنایع دستی بلکه در حوزه های دیگر نیز نتوانستیم آن گونه که شایسته و بایسته است، عمل کنیم. درصددیم بخش خصوصی ما آنقدر توانمند شود که از مقطعی به بعد خودش تمام وظایف را برعهده گیرد. آقای بختیاری گفتند، پیشتر شرکت بازرگانی این فعالیت ها را برعهده داشت. پس از این که تصدی ها از معاونت صنایع دستی گرفته شد و وظیفه حاکمیت و سیاستگذاری به آن محول شد، ما با حلقه مفقوده ای مواجه شدیم. مدت هاست بحث تشکیل هلدینگ یا شرکت سرمایه گذاری صنایع دستی را برای جبران این حلقه مفقوده دنبال می کنیم. منظور این که اتفاقات خوبی در صنایع دستی کشور در حال رخ دادن است و ما تلاش داریم با برنامه ریزی و اقدامات خود به این روند سرعت بخشیم؛ برنامه هایی که فرصت نیست در این جلسه به آنها اشاره کرد. شاید بهتر بود در جلسه ای موانع و مشکلات مطرح می شد و ما در مجالی دیگر از برنامه های معاونت برای رفع این مشکلات و موانع در حد بضاعت می گفتیم.

صائب: ببینید، مردم سال هاست با صنایع دستی قهر کرده اند. پیشتر اگر کسی می خواست هدیه یا کادویی بگیرد، محصولات صنایع دستی را در اولویتش قرار می داد، اما امروز چنین نیست. ما باید با فرهنگسازی، برگزاری نمایشگاه های مختلف، تبلیغ صنایع دستی از رسانه ها بویژه تلویزیون مردم را دوباره با صنایع دستی آشتی دهیم. کاری کنیم که مردم دوباره در خانه های خود از صنایع دستی استفاده کنند. این که بحث کنیم چه می خواهیم انجام بدهیم خوب است، اما در وهله نخست باید برنامه ها را بر آشتی مردم با صنایع دستی متمرکز کرد. برای انجام این مهم، دولت موظف است به این هنر یارانه اختصاص دهد. همان طور که اشاره شد، صنایع دستی و فرش بخشی از هویت ملی ما به شمار می آید و بر این اساس دولت برای حفظ و ترویج آن باید یارانه پرداخت کند. در حال حاضر، این بخش در وضعیتی نیست که درآمدزا باشد و بتواند از پس هزینه ها برآید. هنرمندان و صنعتگران این بخش، قشری زحمتکش اند که به حرفه شان عشق می ورزند. اگر نگاهی به زندگی پیشکسوتان این عرصه بیندازیم، می بینیم پس از عمری زحمت و تلاش از نظر مالی چیزی ندارند. باید کاری کرد که مشکلات و نیازهایشان از نظر بیمه، امکانات کارگاه، مواد اولیه و آموزش برطرف شود. آقای رئیس جمهور و دولتش باید تدبیر را در بخش صنایع دستی و هنرهای سنتی به کار ببندند تا هنرهای ملی ما که در سراسر دنیا سبب افتخار ماست، از این وضعیت نابسامان خارج شود. حال و روز هنرمندان و صنعتگران ما خوب نیست. آنها در کارگاه های فرش و صنایع دستی با مشکلات متعددی مواجهند. دولت باید بودجه کافی به این موضوع اختصاص دهد. با مبالغ ناچیز نمی توان گره از کار آنها گشود. به یاد داشته باشیم میلیون ها نفر در کشور از طریق صنایع دستی امرار معاش می کنند، ولی بسختی.

بختیاری: تنها راه حل این مسأله تجدید ساختار است؛ هیچ راه دیگری ندارد! شما نمی توانید از یک وانت بار پیکان انتظار داشته باشید 500 کارتن بزرگ را برای شما جابه جا کند. چنین چیزی محال است.

یعنی با تزریق اعتبارات هم نمی توان کاری از پیش برد؟

بختیاری: اگر بودجه هم به سازمان تزریق شود، سازمان آن را جای دیگری هزینه می کند. آن را به صنایع دستی نمی دهند. کسانی که اکنون در هرم تصمیم گیری سازمان میراث فرهنگی هستند، عرقی به صنایع دستی ندارند.

ذاکری سعید: چون اطلاعاتی در این زمینه ندارند.

صائب: اصلا درباره صنایع دستی دلسوزی ندارند.

آقای بختیاری، شما می گویید باید ساختار معاونت صنایع دستی تغییر کند. دقیقا باید چه کرد؟ برای مثال، واگذاری مسئولیت های اجرایی به تشکل های صنایع دستی می تواند راهگشا باشد؟

بختیاری: این پیشنهاد مانند این است که شما خانه تان را خراب کرده باشید و بخواهید با قیمت بالایی به فروش برسانید. چرا آن زمان که سازمان صنایع دستی امکانات زیادی داشت آن را به تشکل ها واگذار نکردند؟ پس از 12 سال شرکت تصفیه صنایع دستی همچنان وجود دارد. چرا؟ چون نمی توانند اموال صنایع دستی را جمع و جور کنند. زمانی کل ساختمان میراث فرهنگی فعلی استان تهران در خیابان نجات اللهی در اختیار اداره صنایع دستی استان تهران بود. آن زمان این اداره 120 کارمند داشت، امروز تعداد کارمندانش را به 8 نفر کاهش داده و یک اتاق در اختیار آنها قرار داده اند. تو خود حدیث مفصل بخوان از این مجمل! این وضع پایتخت است....

صائب: ببینید وضع استان های دیگر و شهرهای کوچک چگونه است !

بختیاری: در ساختار کنونی دنبال اصلاح نباشید. انصافا آقای نامور مطلق و مدیران دیگر معاونت صنایع دستی شبانه روز کار می کنند، اما با این امکانات و اعتبارات چه می توانند انجام دهند؟ همین نمایشگاه صنایع دستی با کمترین امکانات و اعتبارات برگزار شده است.

اگر سازمان میراث فرهنگی تبدیل به وزارتخانه شود، چطور...؟

بختیاری: این مسأله می تواند راهگشا باشد، چون وزارت پاسخگوست.

صائب: اگر وزارت شود، می توان امیدی برای حل مشکلات داشت.

بخیتاری: ما دو پیشنهاد مشخص داریم؛ یا سازمان میراث فرهنگی تبدیل به وزارتخانه شود یا این که صنایع دستی و فرش را که با یکدیگر همخوانی دارند، به عنوان سازمان صنایع دستی و فرش ایران معرفی کنند.

صائب: پیش از این هم به همین صورت بود.

در حال حاضر، فرش زیر نظر وزارت بازرگانی است؟

بختیاری: بله. پیش از این صنایع دستی و فرش زیر نظر وزارت صنایع بود و ما در وزارت صنایع ردیف اعتباری داشتیم. الان ردیف اعتباری صنایع دستی کجاست؟ صنایع دستی هیچ جایگاه مشخص و مدونی در سازمان میراث فرهنگی ندارد. اینها همه از مشکلات اساسی این حوزه است.

صائب: تنها راه نجات میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری تأسیس یک وزارتخانه برای این سه حوزه است؛ یعنی تبدیل سازمان به وزارتخانه.

بتازگی فروشگاه اینترنتی و فروش الکترونیک محصولات صنایع دستی راه اندازی شده است. بازخورد این مسأله را چگونه ارزیابی می کنید؟

محمودیان: درباره فروش آنلاین با دو دسته مواجهیم؛ مخالفان و موافقان. گروه نخست با فروش این محصولات به صورت آنلاین مخالفند، چراکه معتقدند کالای هنری باید لمس و دیده شود، نه این که آن را مانند کتاب به صورت اینترنتی خریداری کرد. برخی هم با توجه به تجربه سایت های آمازون و e- Bay برآنند که ما ناگزیر از پیوستن به تجارت الکترونیک هستیم. در کشور ما بسیاری از جوانان و دانش آموختگان دانشگاه ها که با دانش روز آشنا هستند، سایت هایی برای فروش آنلاین صنایع دستی طراحی کرده اند. دولت هم خود را موظف می داند حمایت های لازم را در حد توان خود انجام دهد.

از صنایع مستظرفه تا صنایع دستی

صنایع دستی در گذشته ای دور، بخش تفکیک ناپذیری از زندگی روزمره مردم بود. از ظروف گرفته تا فرش و چراغ، همه و همه محصول دست صنعتگرانی بوده که آثارشان امروز در موزه ها به عنوان بخشی از میراث فرهنگی نگهداری می شود و اکنون نماد و نشانه ای از فرهنگ، هنر و تمدن مردمانی است که آنها را ساخته اند.

پس از انقلاب صنعتی، به واسطه تولید انبوه و ارزان در عرصه های مختلف، صنایع دستی رو به کاهش و نابودی نهاد. وضعیت صنایع دستی ایران نیز از این قاعده مستثنا نبود، به همین دلیل اواسط قرن 19 میلادی، زمانی که هنرهای دستی ایران به واسطه ورود کالاهای اروپایی رو به نابودی نهاده بود، عده ای از ایرانیان به فکر احیا و گسترش صنایع دستی افتادند.

در آن زمان چند روحانی و تاجر مانند مجدالاسلام کرمانی، سیدجمال الدین واعظ اصفهانی، میرزا نصرالله ملک المتکلمین و حاج محمدحسین کازرونی انجمنی برای پیشرفت مصرف تولیدات بومی در اصفهان افتتاح کردند. میرزا تقی خان امیرکبیر نیز تعدادی کارگاه محلی برای تولید لباس نظامی، پارچه، سرامیک، ظروف بلور، درشکه و لوازم مختلف خانگی احداث کرد. با این حال تا پیش از انقلاب مشروطیت هیچ قانونی درباره صنایع دستی تدوین نشد. در سال 1328 هجری قمری، مجلس شورا «قانون اداری وزارت معارف و اوقاف و صنایع مستظرفه» را تصویب کرد و بعد از انقلاب مشروطیت نام وزارت معارف به وزارت معارف و اوقاف و صنایع مستظرفه تغییر کرد، اما پس از آن دوباره همه چیز به دست فراموشی سپرده شد تا این که در سال 1347 با تصویب هیات وزیران، مرکز صنایع دستی وابسته به وزارت اقتصاد وظیفه ساماندهی و هماهنگ کردن وضعیت صنایع دستی کشور را به عهده گرفت.

سال 1354 این مرکز به دو بخش سازمان صنایع دستی و شرکت سهامی فروشگاه های صنایع دستی تقسیم و تحت نظر وزارت صنایع و معادن به فعالیت خود ادامه داد. سال 1360 مجدد این دو بخش در یکدیگر ادغام و طبق اساسنامه جدید به صورت یک شرکت دولتی زیرنظر وزارت صنایع با عنوان سازمان صنایع دستی ایران قرار گرفت. در سال 1369 سازمان صنایع دستی فعالیت های خود را در قالب 10 شرکت منطقه ای در سراسر کشور ساماندهی کرد و امور بازرگانی سازمان نیز به این شرکت ها محول شد.

سال 1376، 9 شرکت منطقه ای منحل شد و یک شرکت به نام شرکت بازرگانی صنایع دستی همه فعالیت های بازرگانی و سازمان را به عهده گرفت. در سال 1383 قانون تأسیس سازمان صنایع دستی ایران به تصویب مجلس شورای اسلامی رسید؛ اما در نهایت، این سازمان هم با تصویب شورای عالی اداری و به منظور تقویت و توسعه صنایع دستی کشور و ایجاد هماهنگی با سیاست های توسعه صنعت گردشگری با تمام وظایف، اختیارات، مسئولیت های قانونی، دارایی ها، تعهدات، اعتبارات، امکانات و نیروی انسانی از وزارت صنایع و معادن منتزع و در سازمان میراث فرهنگی و گردشگری ادغام شد و اکنون به عنوان یکی از معاونت های این سازمان در حال فعالیت است.

کمیل انتظاری / گروه فرهنگ و هنر

میزگرد جام‌جم همزمان با روز جهانی و هفته ملی صنایع‌دستی

صنایع‌دستی دلسوز ندارد